Service-oriëntatie is een benadering waarbij gedacht wordt in termen van diensten die partijen uitwisselen. In een wereld waarin samenwerking alsmaar belangrijker wordt, kan service-georiënteerd denken en doen nog bruikbaarder worden dan het altijd al was.
In ict-kringen wil de afkorting SOA (Service Oriënted Architecture) nog wel eens werken als de spreekwoordelijke rode lap op een stier: het is luchtfietserij van ivoren toren-architecten ('SOA-klutsers'), die in de praktijk vooral leidt tot dure en onbeheersbare spaghetti. Om misverstanden te voorkomen: onder de vlag van 'we doen SOA' is het inderdaad prima mogelijk om er een puinhoop van te maken. Maar is dat niet iets dat voor iedere benadering geldt?
Diensten
Wat maakt dan dat ik, na meer dan 25 jaar ervaring met projecten waarbij it een rol speelt, service-oriëntatie zie als de geschiktste manier om veel veranderuitdagingen aan te gaan? Voor een deel zit hem dat in het ogenschijnlijk simpele begrip 'dienst'. Iedereen weet immers wat diensten zijn. De hele dag door hebben we er mee te maken. Van de wekker die ’s ochtends zijn rinkeldienst levert, tot de cateraar die de lunch verzorgt, tot Netflix, die ’s avonds de volgende aflevering van Suits levert. Naast dienstenafnemer, ben je ondertussen ook nog eens doorlopend leverancier van diensten. Bijvoorbeeld wanneer je op aanvraag een product levert of simpelweg wanneer je voor collega’s koffie haalt.
Niks bijzonders dus, diensten. Toch blijkt het opzetten van een dienstenbril bij complexe veranderprocessen heel nuttig te kunnen zijn. De ene keer om te snappen hoe een systeem werkt, de andere keer om te bepalen hoe een systeem het beste met collega-systemen kan gaan samenwerken. Waarbij je 'systeem' in de ruimste zin van het woord mag lezen.
Helaas wordt het begrip 'service-oriëntatie' vaak beperkt tot de inzet van technologie. Bijvoorbeeld wanneer het gaat om de inzet van een enterprise servicebus of het gebruik van webservices. Dat mag uiteraard, maar het is goed te bedenken dat het slechts een stukje van de werkelijkheid is waar het dienstenmodel bruikbaar is. Ook een bedrijf, of een groep van bedrijven, is bijvoorbeeld te zien als een systeem. Eentje dat zijn bestaansrecht zelfs ontleent aan het leveren van diensten (waarbij it overigens steeds vaker een rol speelt, dat dan weer wel).
Werken aan samenwerken
Om maximale resultaten te bereiken wordt service-oriëntatie toegepast binnen verschillende bedrijfsdomeinen. Binnen ieder domein zijn afspraken nodig over te leveren diensten en de voorwaarden waaronder dit gebeurt. Afhankelijk van het domein zijn er andere uitvoerders bij betrokken en verschilt de aard van de afspraken. Het doel is in de kern echter vaak hetzelfde: het mogelijk maken van goede samenwerking tussen partijen.
Juist dat aspect, het ondersteunen van samenwerking, maakt dat service-oriëntatie voor mij als benadering waardevoller is dan ooit tevoren. Want alles zelf willen doen, is tegenwoordig steeds minder een optie. Niet voor bedrijven, niet voor bedrijfsprocessen en niet voor applicaties. Samenwerken is daarmee nauwelijks nog een keuze, maar eerder een noodzaak om te overleven.
In de praktijk blijkt samenwerken, zowel bij mensen als bij softwaresystemen, veel lastiger te zijn dan het aanvankelijk vaak lijkt. De uitdagingen die er bij horen. worden helaas niet opgelost door service-georiënteerd naar de wereld te gaan kijken. Maar het helpt wel om meer helderheid te creëren en stelt je daarmee in staat om te zorgen dat aan essentiële randvoorwaarden is voldaan. Zodat duidelijk wordt wie het beste wat kan gaan doen en welke partners het beste bij je passen.
Alive and kicking
In tegenstelling tot wat wel eens wordt beweerd, is service-oriëntatie wat mij betreft dus niet dood maar juist springlevend. Niet als heilige graal waarmee alles goed gaat komen, maar als benadering die goed past bij de richting waarin onze maatschappij zich ontwikkelt.
Als een volgend artikel wil ik beschrijven hoe service-oriëntatie in de praktijk kan helpen bij de naderende overdracht van rijkstaken naar gemeenten per 1 januari 2015. Een enorme operatie, waarbij het succes voor een belangrijk deel zal gaan afhangen van de mate waarin het lukt om goed te gaan samenwerken.
