2013: 1 megadeal; markt gesegmenteerd

De deal die er in 2013 op de Nederlandse ict-uitbestedingsmarkt boven uitsteekt, is natuurlijk het megacontract tussen het Kadaster en Capgemini. Maar om echt nieuwe deals binnen te slepen maakten de ict-leveranciers de meeste kans bij het midden- en kleinbedrijf. Daar zijn allerlei kleinere, vaak gespecialiseerde leveranciers actief. De grote bedrijven zijn vooral bezig met het verbeteren van bestaande overeenkomsten. Wat in de praktijk neerkomt op contractverlengingen en soms het vervangen van een partner door een andere, grotere ict-dienstverlener. Een leverancier die in 2013 de boventoon voerde, is niet duidelijk aan te wijzen. Dit blijkt uit het jaaroverzicht 2013 van outsourcingdeals dat Computable samenstelde.

Eigenlijk is de uitbestedingsovereenkomst tussen het Kadaster en Capgemini al in het Computable-jaaroverzicht van 2012 aan de orde gekomen. Maar de periode tussen de voorlopige gunning aan Capgemini en de daadwerkelijke ondertekening duurde zo lang dat de deal pas eind juni 2013 kon worden afgerond. Voor Nederlandse begrippen is het een opmerkelijke grote outsourcingsdeal: looptijd zes jaar, geraamde contractwaarde honderd miljoen euro en negentig automatiseerders die naar Capgemini over moeten om hun werk te behouden.

Deze deal is een van de weinige nieuwe grote uitbestedingsdeals van 2013, zegt Nico Boot, partner van de 'shared services- en outsourcing-advies'-praktijk bij advieskantoor KPMG. Daarmee doelt hij op een overeenkomst waarbij het voor een opdrachtgever de eerste keer is dat er ict-taken worden uitbesteed, een zogeheten eerste generatie-deal. Volgens Boot een fenomeen dat bij grote overheden en bedrijven nauwelijks meer voorkomt. In het jaaroverzicht van de door Computable geregistreerde 75 deals (zie kaders onderaan) in 2013, telt hij er slechts een paar. 'De grote organisaties zijn inmiddels ervaren in outsourcing en starten nog maar weinig nieuwe deals. Zij zijn vooral bezig met het optimaliseren van bestaande contracten. Nieuwe deals zijn hoofdzakelijk nog te vinden tussen de aanbestedingen van overheidsinstanties.'  

Regievoering bij mkb

Klein is het nieuwe groot, benadrukt marktonderzoeker Peter Vermeulen van Pb7 Research. 'Nieuwe outsourcingcontracten zijn kleiner en flexibeler en de afnemers proberen meer invloed te houden op de sturing. Ze beseffen dat it dermate belangrijk is geworden dat de regie daarop niet uit handen mag worden gegeven.' In zijn optiek worden grootschalige outsourcingscontracten alleen nog gesloten wanneer grote ombuigingen noodzakelijk zijn, zoals bij het Kadaster of straks bij Defensie. 'Het leidt nauwelijks twijfel dat na afloop van het Kadaster-contract met Cap deze deal wordt opgesplitst, zoals de meeste organisaties inmiddels doen.'

Volgens Boot is er sprake van een segmentering op de markt: de bovenkant is een stuk verder dan het midden- en kleinbedrijf. In dat segment worden de meeste nieuwe, eerste generatie-deals afgesloten, en dan vooral bij de middelgrote organisaties. Het inrichten van een regie-organisatie wordt voor het mkb dan ook steeds belangrijker, merkt hij. 'Het is een nieuwe 'capability' waarmee bedrijven te maken krijgen. Maar een goede regievoering is niet makkelijk te leren. Standaardisatie en het eenvoudig maken van ict-processen vergemakkelijken dit wel.'

In dit licht gezien noemt Boot het een voordeel dat bedrijven steeds meer gebruik kunnen maken van standaard software-as-a-service (SaaS)- en cloudoplossingen. Hij verwacht dat deze trends, de marktsegmentering en de cloudontwikkelingen, in 2014 doorzetten.

Best of breed

Volgens Pim Schouten, manager van de sourcingpraktijk bij VKA, valt uit de lijst van deals op te maken dat er steeds meer opdrachten uit de applicatieve hoek loskomen; de van oudsher infrastructurele orders worden vooral getendered 'als het echt niet anders meer kan' of verlengd tegen lagere kosten.

Hij merkt dat daarbij de kleinere leveranciers terrein winnen ten opzichte van hun grote concurrenten dankzij de voortzettende trend van multisourcing. Klanten kiezen voor 'best of breed': uitbesteding in meerdere percelen en voor elk perceel de in hun ogen beste leverancier. 'De grote contracten nemen af. Die waren van oudsher voor de grote integrators terwijl kleinere spelers als best-of-breed-partij beter kunnen inspelen op specifieke domeinen van dienstverlening.'

KPMG-partner Boot heeft het in dit verband over een grote spreiding van leveranciers bij de kleinere opdrachtgevers. 'Die voelen zich prettig bij een partij die dicht bij hen staat; vaak kiezen ze ook voor een specialisme, zoals een werkplekaanbod, clouddienst of een specifieke outsourcingsniche, zoals opleidingen en de lokale overheid.'

Vermeulen van Pb7 vult aan dat het bij de grote spelers van tijd tot tijd nog behoorlijk rommelt, met name door reorganisaties. Bovendien kampen die met relatief hoge overheadkosten. 'Voor kleinere, goedkopere leveranciers die harder willen lopen voor klanten, liggen er kansen.'

Geen winnaar

Door deze fragmentatie ziet Boot dan ook geen partij die de overhand heeft in dit deel van de markt. Ook aan de bovenkant van de markt ziet hij geen duidelijke winnaar, alhoewel Capgemini een paar mooie deals heeft binnengehaald (maar ook een paar klanten heeft verloren).

Vermeulen merkt op dat in de lijst veel verlengingen van bestaande grote overeenkomsten opduiken, al werden die naar zijn idee ook luider naar buiten gecommuniceerd, 'omdat nieuwe logo-contracten zeldzaam worden. De nadruk bij veel verlengingen lag op kostenbesparingen en/of flexibiliteit. Onder druk van de lastiger marktomstandigheden zijn de meeste dienstverleners bereid om daar actiever over na te denken dan in het verleden.'

Het aantal deals op het gebied van business process outsourcing (bpo) viel het afgelopen jaar wat tegen. Wel valt het Boot op dat multinationals steeds meer internationale shared service centra  oprichten waarin ze de facilitaire diensten centraal onderbrengen, zoals ict, personeelszaken, financiën, de administratie en juridische zaken.

Cloudswitch

In het jaaroverzicht van 2013 rukken de clouddeals op, zoals bij PostNL (ICT Automatisering en Sogeti), de gemeenten Veere en Urk (Pinkroccade), de gemeente Werkendam (HP en Centric), woningcorporatie Rochdale (Centric), Stichting Bibliotheek.nl (Vancis), het agrarisch platform Dutch Sprouts (Detron), de bank Oyens & Van Eeghen (CSC), Stork (myBrand) en het Meanderziekenhuis (CAM IT).

VKA-manager Schouten verwacht dat dit aantal in 2014 flink zal toenemen. Pb7-onderzoeker Vermeulen tekent hierbij aan dat het in de meeste gevallen nog wel beperkt blijft tot een virtualisatiedienst in een rekencentrum, een SaaS-oplossing of in het beste geval een beheerde private cloudomgeving. 'Alleen PostNL maakt een echte grote cloudswitch. Ik ben benieuwd hoe snel dit navolging gaat vinden.'  

Financieel vuurwerk

Voor 2014 verwacht hij op de Nederlandse outsourcingsmarkt het nodige vuurwerk vanuit de financiële wereld, waar inmiddels diverse hernieuwde uitbestedingstrajecten (voornamelijk vervanging) lopen. Verder zou het ministerie Defensie eindelijk door de bocht kunnen komen met tenders, al durft niemand daar zijn hand voor in het hand vuur te steken, stelt Vermeulen. Sommigen noemen de ruim dertig maanden die er bij de krijgsmacht voor het traject is uitgetrokken een stille daad van verzet. Bij de overheid is overigens een 'shared services'-trend zichtbaar, zoals het SSC-ICT bij het Rijk, die op korte termijn een rem vormt op nieuwe outsourcingstrajecten. 

Tot de grote aanbestedingen die in 2014 worden afgerond of in gang worden gezet, behoren in ieder geval Holland Casino (eerste generatie: werkplek- en infrastructuurbeheer en helpdeskondersteuning), de gemeente Amsterdam (eerste generatie: housing) en NS (hercontractering: infrastructuur en werkplekken). In de pijplijn zit ook een tender van de Hotelschool in Den Haag (hosting, migratie en beheer van de centrale it-infrastructuur).