2012: 28 deals; grote contracten dun gezaaid

Voor het derde achtereenvolgende jaar was het op de Nederlandse outsourcingsmarkt relatief rustig. Er waren een paar grote nieuwe deals, zoals bij het Kadaster, het UWV en het Openbaar Ministerie. In veel gevallen betrof het kleinere deals of verlengingen van reeds bestaande contracten. De meeste overeenkomsten stonden in het teken van kostenreducties. In het kader daarvan begint de afname van clouddiensten een steeds belangrijk wordende rol te spelen. Die ontwikkeling zet in 2013 door en heeft grote invloed op nieuwe sourcingovereenkomsten. Dat stellen marktanalisten van Metri, VKA en KPMG.

De opvallendste grote nieuwe uitbestedingsdeals van 2012 (zie overzicht onderaan) waren die van Het Kadaster, dat zijn rekencentrumbeheer aan Capgemini heeft gegund (zij het voorlopig), en van het UWV (Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen) dat de kantoorautomatisering en het werkplek- en netwerkbeheer door KPN Corporate Market laat uitvoeren. Ook de uitbesteding van het beheer van applicaties bij het Openbaar Ministerie aan Capgemini viel op, al is die in omvang kleiner dan de voor Nederlandse begrippen megadeals van het Kadaster en het UWV.  

Met betrekking tot grote deals kwamen daar op de valreep van 2012 nog verlengingen bij van Shell (T-Systems), Rabobank (Ordina) en Unilever (Capgemini). Maar nieuwe uitbestedingsdeals waren in 2012 toch vooral kleiner van omvang. Het overzicht van grote en opmerkelijke deals in 2012 op de uitbestedingsmarkt is bovendien een stuk korter dan de lijsten van voorgaande jaren. In 2012 registreerde Computable onder deze noemer 28 overeenkomsten, waar dat er bijvoorbeeld in 2011 nog 37 waren.

Triple dip

Volgens Raymond Linkers, sourcingdirecteur van Metri, advieskantoor voor benchmarking, sourcing en governance, was 2012 het jaar van de ‘triple dip’, de derde fase van de kredietcrisis. 'Onderhand is wel duidelijk dat het speelveld fundamenteel en definitief is gewijzigd. Grote deals zijn in Nederland zeldzaam geworden. Daarom zijn alle grote leveranciers gedwongen zich over de landsgrenzen heen te organiseren om dat soort deals in geheel Europa op te halen.'

Linkers stelt dat in een permanent wordende kredietcrisis steeds meer de nadruk komt te liggen op krimpende budgetten en kostenreducties. In de praktijk vertaalt dit zich in een roep bij de  opdrachtgevers om fikse kortingen, met name bij aflopende outsourcingscontracten. De andere kant van de medaille is dat klanten veel vaker bereid zijn om met hun bestaande leverancier door te gaan in plaats van over te stappen naar een concurrent, zoals dat in voorgaande jaren regelmatig gebeurde.

Linkers: 'Dit doen klanten mede om extra (transitie)kosten te vermijden. Maar daarnaast zie je dat klant en leverancier in deze moeilijke tijden het samen moeten en willen doen. Scherpe budgetdoelstellingen hebben dit jaar geleid tot meer creativiteit. Als de kaasschaaf niet meer werkt is men meer bereid te kijken naar fundamentele wijzigingen. Gevestigde opvattingen als het niet willen hebben van werkplekken in de cloud of het aanhouden van eigen datacenters staan dan ter discussie.'

Insourcing en heronderhandelen

Ook Pim Schouten, manager van de sourcingpraktijk bij VKA, merkt dat veel deals in 2012 kostengedreven zijn: of de externe leverancier moet een kostenreductie realiseren of - in het geval van een verlenging of heronderhandeling - de maandlasten moeten omlaag. Verder valt het hem op dat een aantal opdrachtgevers de ict weer terug in huis hebben genomen of dit willen gaan doen. Dit, uit ontevredenheid over de leverancier of omdat ze denken het zelf goedkoper en/of beter te kunnen doen. Het bekendste voorbeeld is Van Lanschot Bankiers, dat zijn infrastructuurdiensten die het sinds 2008 aan IBM had uitbesteed, terughaalde, inclusief een zeventigtal automatiseerders.  

Nico Boot, sourcingdirecteur bij advieskantoor KPMG, constateert eveneens dat er in 2012, zoals verwacht, weinig grote deals zijn getekend. Al plaatst hij daarbij de kanttekening dat dit beeld voor een deel wordt bepaald door de grote publieke contracten. Die halen het nieuws omdat ze verplicht zijn aanbesteed. Private overeenkomsten worden vaak achter gesloten deuren getekend.

Boot: 'De private markt kiest veeleer voor heronderhandeling met bestaande leveranciers. Maar ook daar was het doel in 2012, net als de jaren ervoor, vooral kostenverlaging. Ook al vinden er op deze markt nog steeds interessante selectietrajecten plaats, waarbij bedrijven hun leveranciersbestand willen optimaliseren. Bijvoorbeeld een kostenverlaging van activiteiten na een contractverlenging of -uitbreiding, of een efficiëntere samenwerking tussen klant en leveranciers op internationaal vlak.'

Indiase bedrijven

Het bij dit artikel samengestelde overzicht van de deals in 2012 is zeker niet allesomvattend. De kleine beheercontracten in de publieke sector en het mkb zijn niet meegenomen. Ook zijn er nog diverse overeenkomsten die onder de radar door schieten. Indiase offshorepartijen bijvoorbeeld laten weinig van zich horen als zij een belangrijke order hebben binnengehaald. Dat betekent niet dat ze er niet zijn, benadrukt Boot. 'De Indiërs zijn 'all over the place'. In het tevredenheidsonderzoek van KPMG staan ze boven aan, niet alleen in Nederland maar in heel Europa. En ze winnen ook regelmatig deals, zoals dit jaar Tech Mahindra bij KPN en HCL bij Aegon. Bij beide bedrijven gaat het om het uitbesteden van applicatiediensten. Indiase bedrijven lijken EU-aanbestedingen echter te mijden; vandaar dat ze minder prominent naar voren komen in overzichten waar veel publieke tenders in staan.'

Afhankelijk van cloud

Pim Schouten van VKA merkt dat steeds meer organisaties clouddiensten afnemen, zowel van gespecialiseerde leveranciers als van systeemintegrators. Hij meent dat deze ontwikkeling een grote invloed heeft op omgang met ict-partners. Daar waar de afgelopen jaren de opdrachtgevers een meer onafhankelijke rol ten opzichte van leveranciers innamen, lijkt die vrijheid weer af te nemen.

Schouten: 'Clouddiensten zijn sterk aanbodgedreven: de leverancier bepaalt de inhoud en de kwaliteit. De klant heeft hier veel minder invloed op en zal meer moeten accepteren dat aanpassingen vaak niet mogelijk zijn. Een voorbeeld: alleen grote multinationals hebben invloed op de dienstverlening van Google. Kleinere partijen zullen hun processen op hun cloudleverancier moeten aanpassen, want die cloudleverancier past zijn diensten niet aan op al zijn klanten.'

Regie aanpassen

Het regiemodel moet dan ook worden aangepast, stelt Schouten. Hij wijst er op dat voor clouddiensten, maar ook voor web- en SaaS-diensten, het werk aan de vraag (demand)-kant van de regieorganisatie - de kant die gericht is op de business - complexer wordt. 'Niet elke functionele vraag kan vertaald worden naar een gestandaardiseerde cloudoplossing, de vraagarticulatie is daarmee complexer geworden', stelt hij vast.

Nico Boot van KPMG voorziet voor 2013 eenzelfde soort beeld op de uitbestedingsmarkt als in 2012. Kostenverlaging blijft drijfveer nummer 1, onderstreept hij. 'Maar de ruimte om kosten te verlagen in contracten is zo ongeveer wel op. Daarom verwacht ik meer aandacht voor verdere kostenverlaging door standaardisatie, onder andere door cloudoplossingen, het optimaliseren van de activiteitenketen met bestaande leveranciers en het op een hoger peil brengen van het contractbeheer. Dit betekent dat er opnieuw moet worden geïnvesteerd in het verbeteren van regie-activiteiten.'

Heilige huisjes

Raymond Linkers van Metri constateert dat de cloud in 2012 meer volwassen is geworden. Dat blijkt uit voorbeelden in de markt, zoals PostNL, waarbij de toepassing van cloudoplossingen (voor online werkplekken) leidde tot toegevoegde waarde en competitief voordeel voor de gehele organisatie. Hij beklemtoont dat een cloud sourcing strategie voor elke organisatie, en dan met name de it-verantwoordelijke, de sleutel vormt tot succes of falen. 'De cloud heeft geleid tot een vermindering van het aantal grote deals in Nederland, omdat deze vorm dwingt tot gedifferentieerd denken en doen met betrekking tot de sourcing van it.'

Volgens Linkers blijven er door dit soort ontwikkelingen, waarbij kleinere, gerichte deals mogelijk worden, minder heilige huisjes over. Het niet-uitbesteden van primaire bedrijfsapplicaties zal bijvoorbeeld vaker ter discussie komen te staan, ook omdat klanten op infrastructuurgebied hun sourcing strategie grotendeels al hebben ingevuld. 'Verticale sourcing per applicatie of applicatiecluster, in plaats van horizontale sourcing, kan hierbij een genuanceerde discussie ondersteunen.'

Lot in eigen hand

Zijn prognose voor 2013 is een bij partijen nog scherper nadenken over waar de knip valt tussen wel of niet uitbesteden. Dit zal in zijn ogen leiden tot een fundamentele verandering in de typen ict-dienstverleners. Leveranciers en adviseurs die toegevoegde waarde kunnen bieden in deze permanente dialoog over sourcing zullen succes hebben; andere partijen krijgen het zwaar, tenzij het om de selecte groep grote 'one size fits all'-fabrieken gaat. De rest moet naar zijn mening de afweging maken op welke vlakken ze zich kunnen onderscheiden en op welke vlakken ze beter kunen samenwerken met andere specialisten, ook al zijn het soms concurrenten.

Linkers: 'Ik verwacht dat uiteindelijk alleen die cloudaanbieders overblijven die durven kiezen voor openheid en samenwerking. Dit houdt in: openheid in de vorm van integratie met andermans cloudoplossingen en het faciliteren van een soepele overgang voor klanten van de ene naar de andere cloudoplossing. Uiteindelijk kiezen klanten voor de provider van wie ze weten dat zij daar nog hun lot in eigen hand hebben.'