Software van product naar dienst betekent de overgang van fabrikantgericht naar eindgebruikergericht computergebruik, terwijl vaste licenties veranderen in een licentieabonnement. Simpel gezegd: klanten gooien de complexiteit van ICTO en de bijhorende zorgen over de schutting en krijgen software ‘uit de kraan’ terug. Sas is een evolutie die misschien wel de volgende ict-revolutie wordt. Wat is de rol van de businesspartner en hoe ziet het raamwerk van softwarediensten er juridisch uit?
De Amerikaanse ict-sector doet er alles aan zichzelf in modellen te verpakken. Zo viel op de eerste SaaS-conferentie in San Francisco – The Business to Business Event for Software as a Service – naast SaaS geregeld het woord model. Het SaaS-leveringsmodel bestaat nader beschouwd minimaal uit een business-, prijs- en licentiemodel. SaaS verandert de industrie ingrijpend, zo luidt de kernboodschap. Word wakker.
De wijziging van software van een product in een dienst raakt tevens de modellen in de kern. Softwarediensten worden namelijk op abonnementsbasis continu aan de klant geleverd, inclusief implementatie, onderhoud, upgrades en gegarandeerd dienstenniveau. Meestal vindt facturering maandelijks plaats. Deze aanpak verschilt sterk van de traditionele levering van een softwarepakket op cd’s, tegen eenmalige licentiekosten voor in tijd onbeperkt gebruik.
Aan aanbodzijde is bij SaaS sprake van vendor consolidatie, hoewel de multi-vendor omgeving als zodanig niet verdwijnt. Geen enkel hightech-bedrijf heeft immers alle technologie zelf in huis. De gebruiker van ict blijft dus aangewezen op softwareproducten van diverse producenten, terwijl de SaaS-dienstverlener de verantwoordelijkheid overneemt.
De vernieuwing lijkt op het eerste gezicht meer gedragen door de modellen dan de digitale techniek. Toch verandert software als dienst ook de technologie. Aan de voorkant neemt web-based computing het client/server model over. Aan de achterkant van de voor de klant onzichtbaar geworden informatie- en communicatietechnologie doen virtualisatie van servers en infrastructuur hun intrede.
Bovendien zorgt de toepassing van software as a service voor nog een koerswijziging: computergebruik gebaseerd op de fabrikant maakt plaats voor dat gebaseerd op de eindgebruiker. De zeggenschap, wellicht juister gezegd de macht van gebruikers, neemt bij softwarediensten ontegenzeggelijk toe. Die bepalen precies wat zij tegen welke condities willen. Bovendien kunnen zij vervolgens gemakkelijker van managed service provider wisselen en misschien ook wel van softwareproducent, onder de voorwaarde dat de programmatuur met open data formats werkt. (Open) ict-standaarden zijn dus van groot belang.
Cultuurverandering
Bedrijven in onze industrie die de verandering naar software als een dienst niet willen maken, gaan verliezen, weet IBM. In de visie van Big Blue zijn de winnaars entrepreneurs die de stap nu zetten. Hoewel met de blik gericht op de onvermijdelijke succesverhalen van Salesforce.com, Google en WebEx euforie en evangelisme in SaaS-land hoogtij vieren, sluit niemand de ogen voor de belangrijkste drempel die invoering van softwarediensten vooralsnog tegenhoudt. De sector en de gebruikersorganisaties zullen namelijk eerst een forse cultuurverandering moeten ondergaan alvorens zij klaar zijn voor SaaS. Wie deze gaat initiëren en op welke wijze, blijft vooralsnog in het ongewisse.
Businesspartner
Wat is de rol van businesspartner bij SaaS? Hier zien we het gehele spectrum. Aan de ene kant is het kanaal uitermate bezorgd dat softwareproducenten hun eigen pakketten als managed service gaan aanbieden en hun vaste partners de rug toe keren. Misschien dat er voor de verkoop van een softwaredienst door een partner een bescheiden ‘kick-back fee’ overblijft. De echte verdiensten liggen echter bij de maandelijks terugkerende licentie- en servicegelden, die samen voor een aantrekkelijke, continue omzetstroom zorgen.
Het kan echter ook anders. Ondernemende businesspartners zien juist voor henzelf enorme kansen die het beheer van een computerprogramma of een combinatie van allerlei softwareproducten als dienst biedt.
Een goed voorbeeld is hiervan Everdream, een speler op de markt voor on-demand desktop management services. De Amerikaanse dienstverlener beheert op afstand 140 duizend computers (‘assets’) in meer dan 60 landen. Naast eigen programmatuur bestaat de softwaresuite onder meer uit beveiligingssoftware van Symantec en back-updiensten van Iron Mountain. De combinatie wordt als dienst geleverd met een geheel van – verschillende – service-levels. Everdream geeft het dienstniveau één-op-één door aan de klant. Anders gezegd, het dienstenniveau dat Symantec zelf aan zijn gebruikersorganisaties levert, is niet hoger of lager dan Everdream aanbiedt. Eén-op-één dus.
Migraine
De vaak aangehaalde voordelen van SaaS voor de gebruiker (zie kader) komen niet zonder slag of stoot. On-demand web-based computing, servervirtualisatie, opschalingswensen en shared service centers leiden geregeld tot ernstige hoofdpijn bij de SaaS-dienstverlener. Ook softwareproducenten zitten soms met hun handen in het haar. Hoe moeten ze omgaan met de veranderingen in zowel economische (de bepaling van de prijs van de levering) als juridische zin (licenties, aansprakelijkheden service-levels)? Het laat zich raden dat bedrijven als IBM, Microsoft, Oracle en SAP de on-demand levering stuk voor stuk op eigen wijze benaderen.
Wie softwarebeheer als dienst aan de klant levert, heeft daarvoor toestemming nodig van de rechthebbende, de juridische eigenaar van het programma. De licentieovereenkomst voor het bewuste computerprogramma moet hierin dus voorzien. Volgens de industriestandaard is sub-licensering verboden, want het gebruiksrecht op een softwarepakket wordt doorgaans uitsluitend verleend voor intern gebruik bij licentienemer.
SaaS vraagt om een nieuwe generatie software service provider license agreements; niet alleen om bovenstaande reden, maar tevens omdat er rekening gehouden moet worden met allerlei infrastructurele (optimalisering)mogelijkheden, die nieuwe technologieën ontsluiten. Denk aan service-oriented architecture, server-virtualisatie en dual-core processoren. Hoe wordt het gebruik financieel gezien?
Oudere contracten hebben in de regel betrekking op wat vroeger wel facilities management-dienstverlening heette, waar de techniek met separate, ‘dedicated’ hardware en software op basis van vaste licenties in een één-op-één situatie tussen dienstverlener en klant wordt ingezet.
Continuïteit
Complex en zeker onderbelicht is het vraagstuk van de continuïteit van de softwarediensten, nu de SaaS-dienstverlener door de eerder genoemde vendor consolidatie als one-stop-shop optreedt. Daardoor wordt de klant meer afhankelijk van één dienstverlener.
Welke minimale waarborgen en zekerheden behoort de SaaS-dienstverlener redelijkerwijs aan de klant te geven en contractueel te borgen? Heeft hij vice versa afspraken met zijn toeleveranciers (doorgaans de softwareproducenten en infrastructuurbedrijven) waarvan hij afhankelijk is, goed geregeld? En wanneer de SaaS-dienstverlener een hogere service biedt dan de softwareproducent, beschikt hij dan over voldoende expertise en mankracht om het niveau in de praktijk waar te maken?
Status quo
Op dit moment verkeren veel Amerikaanse softwareproducenten en dienstverleners in de planning- en strategiefase. SaaS wordt zorgvuldig onderzocht en men kijkt naar de grote voorbeelden zoals Salesforce.com. Marktleider IBM is nadrukkelijk bezig met zijn businesspartners een ecosysteem rondom SaaS op te bouwen. Bedenk echter wel dat Big Blue’s partners in de regel uit independent software vendors (isv’s) bestaan. Die hebben op basis van IBM-technologie in verticale segmenten programmatuur ontwikkeld en leveren deze als dienst. De eerste resultaten zijn positief, getuige de introductie van softwarediensten in de domeinen hrm, legal en finance.
Het SaaS-leveringsmodel opent interessante perspectieven voor het kanaal, maar meer dan de ‘kale’ wederverkoop van dienst. Zelf een combinatie van softwarediensten aanbieden – van programmatuur van anderen of eigen programma’s – leidt tot toegevoegde waarde voor de klant en tot een continue inkomstenstroom op maandbasis voor de SaaS-dienstverlener. Die kan overigens op zijn beurt de noodzakelijke infrastructuurdiensten weer uitbesteden aan gespecialiseerde providers die SaaS faciliteren.
Mr. V.A. de Pous
redactie@channelweb.nl
Grappig dat je in 2010 een 4 jaar oud artikel tegenkomt dat zo ingehaald is door de tijd. Over paar jaar wordt er geen software meer uitgebracht op schijf alleen nog maar software as a service: http://www.cloudtools.nl/algemeen/cloud-computing-is-voor-bedrijven-geen-hype/